CYWILIZACJA MINOJSKA Kreta W okresie 2000-1450 p.n.e. rozwijała się tu pierwsza cywilizacja w rejonie Morza Egejskiego, zwana minojską od mitycznego króla Krety, Minosa. Odkrywcą kultury minojskiej był angielski archeolog Arthur Evans. Prace wykopaliskowe na Krecie rozpoczął w roku 1899, znajdując pozostałości pałacu w Knossos oraz ruiny pałacu w Kato Zakros, który składał się z 250 komnat. Rola pałaców Szczególną rolę na Krecie pełniły pałace. Były one ośrodkami władzy, miejscami kultu religijnego, ale również centrami życia gospodarczego na podległych im obszarach. Magazynowano w nich zboże, oliwę, wino, wełnę, metale. Największy pałac znajdował się w stolicy Krety, Knossos. Architektura pałaców kreteńskich charakteryzowała się dużą liczbą korytarzy i zaułków. Fakt ten znalazł później odbicie w greckim micie o Labiryncie, w którym był więziony potwór Minotaur. Budowle te były z kamienia i drewna, składały się z wielu pomieszczeń reprezentacyjnych, mieszkalnych, gospodarczych i sakralnych. Monarchia biurokratyczna Ustrój panujący na Krecie można określić jako monarchię biurokratyczną. Władca rezydujący w Knossos posiadał władzę absolutną, opartą na rozbudowanej administracji. Kontrolowała ona wszystkie dziedziny życia gospodarczego: produkcję rolną i rzemieślniczą, handel morski. Pozycja kobiet Kobiety cieszyły się wysoką pozycją społeczną, traktowane były jako równe mężczyznom. Nie istniały zawody, których nie mogłyby wykonywać ani rodzaje aktywności publicznej, w których nie mogłyby uczestniczyć. Uprawiały takie sporty, jak walka z bykiem i boks. Kobiety z wyższych warstw dużo uwagi poświęcały modzie. Osiągnięcia cywilizacyjne Kreteńczyków Kreteńczycy znali wodociągi i kanalizację, a ich łazienki pozostały niedoścignione do XIX wieku. Jako pierwsi stosowali spłukiwane toalety; budowano kamienne drogi ponadtrzymetrowej szerokości, a także kamienne teatry, w których odbywały się ceremonie religijne i występy muzyczne. Stosowali pismo obrazkowe, a następnie sylabiczne – nazwane przez Arthura Evansa pismem linearnym A. Powstało ono ok. roku 1800 p.n.e., używano go głównie do prowadzenia biurokracji pałacowej. Pisma tego nie udało się do dzisiaj odczytać, w związku z czym nie wiadomo, jakim językiem mówili twórcy kultury minojskiej. Religia mieszkańców Krety miała charakter matriarchalny: najwyższym bóstwem była bogini Wszechświata, jedynym bóstwem męskim był jej syn. Czczono byka i węże, o czym świadczą zachowane rysunki. Do wprowadzania się w ekstazę religijną prawdopodobnie stosowano opium, na co może wskazywać znajdowany w świątyniach wizerunek bogini z nasionami maku. W jednynej z ruin odkrytych w Knossos archeolodzy znaleźli mnóstwo dziecięcych kości, co zrodziło podejrzenie, iż Minojczycy składali ofiary z dzieci. W górskiej świątyni odkrytej w Anemospelia znaleziono z kolei skrępowane ciało młodego człowieka, umieszczone na ołtarzu ofiarnym. Zasięg kultury minojskiej Wymiana handlowa z Bliskim Wschodem Kreta utrzymywała kontakty gospodarcze z Egiptem i Bliskim Wschodem. Importowano surowce: obsydian, miedź, cynę, metale szlachetne. Głównymi towarami eksportowymi były oliwa, wyroby rzemieślnicze oraz wełna. Talassokracja Państwo kreteńskie opanowało wyspy na Morzu Śródziemnym – Rodos, Karpathos, Therę, Melos, Kytherę i kilkadziesiąt mniejszych. Prawdopodobnie Kreteńczycy dysponowali flotą wojenną, która kontrolowała cały rejon Morza Egejskiego i skutecznie zwalczała piractwo. Tradycja grecka przekazała informację o talassokracji, czyli panowaniu na morzu Kreteńczyków. Ludność spokrewniona z mieszkańcami Krety zamieszkiwała przed przybyciem plemion greckich cały obszar Grecji. Stworzyła wiele ośrodków miejskich, m.in. Ateny, Argos, Korynt. Upadek kultury minojskiej Wybuch wulkanu na Therze Ok. r. 1700 p.n.e. i następnie ok. r. 1600 p.n.e. zniszczony został pałac w Knossos i większość zabudowań na Krecie. Prawdopodobnie był to rezultat trzęsienia ziemi, które z kolei zostało wywołane wybuchem wulkanu na wyspie Thera, oddalonej od Krety o ok. 100 km. Na Knossos i inne ośrodki miejskie na Krecie spadł popiół wulkaniczny, wywołując liczne pożary. Po tym kataklizmie mogło dojść na wyspie do chaosu i walk wewnętrznych. Najazdy Achajów i Dorów Zrujnowaną Kretę opanowali ok. r. 1450 p.n.e. greccy najeźdźcy z północy – Achajowie. Zaadaptowali oni dla swoich potrzeb pismo kreteńskie, tworząc tzw. pismo linearne B. W r. 1952 trzydziestoletni angielski naukowiec Michael Ventris odczytał pismo linearne B, udowadniając, iż jego twórcami byli Grecy epoki archaicznej. Ok. r. 1380 p.n.e. mieszkańcy Krety zbuntowali się przeciwko Achajom. Przez następne dwa wieki nie było śladów obecności Greków na wyspie. Ok. r. 1200 p.n.e. większość obszaru Krety podbili greccy Dorowie, całkowicie niszcząc resztki kultury minojskiej.