Republika Grecji Republika Grecji (Elliniki Dimokratia) to państwo położone w południowo - wschodniej Europie. Obejmuje południową część Półwyspu Bałkańskiego oraz 114 zamieszkanych wysp. Powierzchnia wynosi 131 990 km2. Od południa Grecję oblewa Morze Śródziemne, od wschodu Morze Egejskie, od zachodu Morze Jońskie. Długość linii brzegowej Grecji kontynentalnej wynosi ok. 4000 km, długość wybrzeża 10 000 greckich wysp, z których 114 jest zamieszkanych, wynosi ok. 11 000 km. Grecja graniczy na północnym zachodzie z Albanią, na północy z byłą Jugosłowiańską Republiką Macedonii (FYROM) i Bułgarią, na północnym wschodzie z Turcją. Większą część powierzchni kraju (2/3) zajmują góry o średniej wysokości 1200 - 1800 m n.p.m. Najwyższą górą jest Olimp (2917 m n.p.m.). Niziny i kotliny śródgórskie występują głównie na wybrzeżach oraz w środkowej i wschodniej Grecji. Rzeki w większości typu górskiego są krótkie, bystre, o zmiennych wodostanach. Najobfitsze w wodę są rzeki na północnym wschodzie: Wardar, Struma, Mesta. Najdłuższą rzeką jest Aliakmon (297 km). Ziemie uprawne zajmują 23 % powierzchni kraju, łąki i pastwiska - 40 %, lasy - 20 %, resztę stanowią głównie nieużytki. Grecja leży w strefie klimatu podzwrotnikowego o gorących i suchych latach oraz łagodnych, deszczowych zimach Liczba ludności kraju wynosi ponad 10 mln osób. Około 10 mln Greków żyje poza granicami swej ojczyzny, w tym ponad 2 mln w Stanach Zjednoczonych. W miastach mieszka 57,7 % ludności, na obszarach wiejskich - 42,3 %. Średnia gęstość zaludnienia to 77,8 mieszkańca na 1 km2. Kobiety stanowią 60 % ludności, a mężczyźni 50 %. Średnia długość życia kobiet wynosi 76,4 lata, natomiast mężczyzn 72,2 lata. Wyznawcy greckiego kościoła ortodoksyjnego stanowią 97,6 % ludności, muzułmanie - 1,3 %, katolicy - 0,4 %, protestanci - 0,1 %, a na inne wyznania przypada 0,6 %. Językiem używanym przez Greków jest język nowogrecki. Na mocy Konstytucji z 1975 roku istnieje podział władzy na prawodawczą, wykonawczą i sądownictwo. Władzę prawodawczą sprawuje Parlament i Prezydent Republiki, władzę wykonawczą - rząd, władzę sądowniczą - niezawisłe sądy. Głową państwa jest prezydent wybierany przez parlament w głosowaniu tajnym na okres pięciu lat. Ten sam prezydent może być wybrany powtórnie tylko jeden raz. Kandydat na prezydenta musi być co najmniej od pięciu lat obywatelem greckim, mieć ojca Greka oraz ukończone 40 lat. Obecnie prezydentem jest Karolos Papoulias, sprawujący urząd od 2005 roku. Parlament składa się z jednej izby. Trzystu parlamentarzystów wybieranych jest w wyborach bezpośrednich, powszechnych i tajnych na okres czterech lat. Kandydat na posła musi być obywatelem greckim i mieć ukończone 25 lat. Prawo wyborcze mają osoby, które ukończyły 18. rok życia. Udział w wyborach jest w Grecji nie tylko przywilejem, ale także konstytucyjnym obowiązkiem każdego uprawnionego. Szefem rządu jest premier - lider partii mającej większość w parlamencie. Głównymi partiami politycznymi w Grecji są: Ogólnogrecki Ruch Socjalistyczny (PASOK), Nowa Demokracja (ND), Komunistyczna Partia Grecji (KKE), Koalicja Sił Lewicowych i Postępowych (Synaspismos), Demokratyczny Ruch Socjalistyczny (Dikki). Historia Grecji sięga 4000 lat przed naszą erą. Tworzyła się na bazie kultury cykladzkiej (Cyklady), minojskiej (Kreta) i mykeńskiej (Peloponez). W VIII - VI w. p.n.e. trwał okres wielkiej kolonizacji. Statki miast-państw greckich docierały do wybrzeży Morza Czarnego, cieśniny Hellespont i Bosfor oraz północnego Morza Śródziemnego. Tam powstawały osady greckie, które wraz z Grecją kontynentalną i wyspami utworzyły tak zwaną Wielką Grecję. Zetknięcie z innymi ludami uświadomiło Grekom ich wspólnotę językową i kulturową, w wyniku czego powstała nazwa Hellenowie obejmująca wszystkich Greków. Około 600 r. p.n.e. zaczęło rosnąć znaczenie Aten. W V w p.n.e. Ateny stały się potęgą polityczną, a rozkwit kulturalny osiągnął szczyt w "złotym wieku", za panowania Peryklesa (461 - 429 p.n.e.). Reformy ustroju miasta-państwa przeprowadzone w 508 r p.n.e. przez Klejstenesa dały początek pierwszej w dziejach demokracji. W okresie rządów Peryklesa demokratyczny ustrój Aten umocnił się i rozwinął. W tym samym czasie literatura, filozofia i sztuka przeżywały okres świetności. Powstałe wówczas dzieła filozoficzne, teatralne, architektoniczne stały się kanonem sztuki europejskiej i do dziś zachwycają formą i treścią. Po przegranej bitwie pod Cheroneją w 338 r. p.n.e. Grecja zmuszona była uznać zwierzchnictwo macedońskiego władcy Filipa II. Jego syn, Aleksander Wielki, wychowany i wykształcony w duchu kultury greckiej, dokonał podboju Persji i stworzył państwo obejmujące ziemie od Indii po Egipt. Kolonizacja odległych obszarów wiązała się z wprowadzeniem na te tereny greckiego języka, greckiej kultury i religii. W okresie tym, zwanym hellenistycznym, ukształtował się nowy typ światopoglądu, polegający m.in. na tym, że Grecy pochodzący z różnych stron Grecji poczuli się obywatelami świata (kosmopolityzm), a nie tylko miast-państw, zyskali świadomość jedności ekonomicznej państw hellenistycznych. Natomiast ówczesne kierunki filozoficzne poszukiwały drogi do szczęścia jednostki. Na bazie dialektu attyckiego, którym posługiwano się w Atenach, rozwinęła się nowa forma języka greckiego, wspólna dla wszystkich obszarów zamieszkanych przez żywioł grecki, tzw. koine. Kres epoki hellenistycznej wiąże się z rosnącą dominacją potęgi rzymskiej. Grecja znalazła się pod panowaniem Rzymu w roku 146 p.n.e. zachowała jednak odrębność kulturową. Kultura i język grecki były czynnikiem zespalającym wielonarodowe Cesarstwo Wschodniorzymskie, które w IV w. wyodrębniło się z imperium rzymskiego. Cesarz Konstantyn Wielki uczynił stolicą Cesarstwa Wschodniorzymskiego Konstantynopol (dawna nazwa Bizancjum, która później przeszła na cesarstwo; dzisiejszy Istambuł). Od końca V w. Cesarstwo Bizantyńskie, kontynuując wielkie tradycje kultury greckiej, objęło przewodnictwo kulturalne w Europie doby średniowiecza. W okresie Bizancjum Grecja przyjęła chrześcijaństwo według porządku ortodoksyjnego. Od początku VII w. Grecja przeżywała liczne najazdy plemion słowiańskich, a po zdobyciu Konstantynopola przez krzyżowców w 1204 roku Grecję podzielili między siebie Wenecjanie i Frankowie. W 1453 roku Konstantynopol zdobyli Turcy i stopniowo podbijali Grecję. Okupacja turecka trwała w Grecji przez 400 lat. W tym czasie, mimo ucisku i represji, Grekom udało się zachować tożsamość narodową, język i tradycje kulturowe. Zawsze żywe też były dążenia wolnościowe, które - w połączeniu ze sprzyjającą sytuacją polityczną i rozwojem ruchów niepodległościowych w Europie - zaowocowały udanym powstaniem narodowowyzwoleńczym (1821) i odzyskaniem niepodległości (1830) przez część ziem greckich. Grecja musiała jednak tolerować ingerencję obcych mocarstw, które były gwarantami niepodległości odrodzonego w okrojonych granicach państwa. Pierwszym królem Grecji był Otton, książę bawarski, następnym - książę duński Jerzy I. Za jego panowania do Grecji powróciły Wyspy Jońskie (1864). W wyniku działań dyplomatycznych, gry politycznej w Europie oraz zrywów zbrojnych na rzecz powrotu do macierzy, Grecja odzyskiwała stopniowo kolejne obszary. W 1881 roku południowy Epir i Tesalię, w 1913 roku Kretę i Macedonię, w 1914 wyspy we wschodniej części Morza Egejskiego, w 1919 - zachodnią Trację. Spór z Turcją o Trację Zachodnią i Smyrnę doprowadził do wojny, którą Grecja przegrała. Na mocy Traktatu Lozańskiego (1923) nastąpiła wymiana mniejszości wyznaniowych pomiędzy Grecją i Turcją. Muzułmańska ludność Grecji (ok. 420 tys.) powróciła do Turcji. Greccy ortodoksyjni chrześcijanie (ok. 1 mln 300 tys. osób) zostali zmuszeni do opuszczenia ziemi ojców i wyjazdu do Grecji. W ten sposób zakończyła się wielowiekowa obecność żywiołu greckiego na terenach Azji Mniejszej. Licząca wówczas zaledwie 5 mln mieszkańców, uboga Grecja stanęła przed problemem wyżywienia, zapewnienia pracy i dachu nad głową ogromnej rzeszy przybyszów. Proces pełnej asymilacji trwał kilkadziesiąt lat. Trudną sytuację kraju pogłębiały dodatkowo ogólnoświatowy kryzys ekonomiczny oraz wewnętrzna niestabilność polityczna. Gdy wybuchła II wojna światowa Grecja ogłosiła neutralność. Jednak w październiku 1940 roku wojska albańskie wkroczyły na terytorium Grecji, której udało się odeprzeć ataki agresora i przenieść działania wojenne na terytorium Albanii. W kwietniu 1941 roku Niemcy i Włochy rozpoczęły inwazję na Bałkanach i w ciągu dwóch miesięcy opanowały Grecję. Okupacja trwała do października 1944 roku. Podczas wojny zginęło 687 tysięcy Greków. Niemcy prowadzili też planową eksterminację Żydów greckich. Na czele ruchu oporu stanęli komuniści, tworząc Grecki Front Wyzwolenia Narodowego (EAM, 1941) i jego siły zbrojne (ELAS), które z powodzeniem walczyły z wrogiem. Po wyparciu Niemców powstał rząd wspierany przez Wielką Brytanię i armię brytyjską. Spór o podział władzy i kształt powojennej Grecji między rządem a ugrupowaniami lewicowymi doprowadził do wybuchu wojny domowej trwającej do sierpnia 1949 roku. Po jej zakończeniu partia komunistyczna została zdelegalizowana, a wielu jej działaczy udało się na emigrację do krajów bloku wschodniego. W latach powojennych rządy sprawowała prawica. W 1952 roku Grecja przystąpiła do NATO, a w 1961 stała się członkiem stowarzyszonym EWG. Lata pięćdziesiąte i sześćdziesiąte były latami szybkiego wzrostu gospodarczego. Sytuacja nie była jednak wolna od napięć. Duże bezrobocie spowodowało masową emigrację Greków do krajów europejskich, Stanów Zjednoczonych i Australii. Udostępnienie greckich terenów na amerykańskie bazy wojskowe budziło sprzeciw mieszkańców. Wyłonił się także problem wpływów politycznych na Cyprze. W 1960 roku Cypr uzyskał niepodległość po okresie brytyjskich rządów kolonialnych. Grecy cypryjscy stanowiący 80% populacji cypryjskiej, pod duchowym i politycznym przywództwem arcybiskupa Makariosa, zaakceptowali niepodległość wyspy, choć najlepszym z rozwiązań byłoby przyłączenie Cypru do Grecji. Gwarantami realizacji konstytucji państwa cypryjskiego i jego bezpieczeństwa miały być Grecja, Turcja i Wielka Brytania. W 1964 roku powstał pierwszy nie prawicowy rząd utworzony przez działacza liberalnej Unii Centrum, Georgiosa Papandreu. Lęk przed umocnieniem się ruchów centrowych i lewicowych stał się powodem przewrotu "pułkowników", którzy doszli do władzy 21 kwietnia 1967 roku i rządzili Grecją przez 7 lat. Czasy junty należą do najczarniejszych kart historii Grecji. Obowiązywał zakaz prowadzenia jakiejkolwiek aktywności politycznej, represjonowano i więziono działaczy o orientacji lewicowej. Cenzura objęła prasę i literaturę. Zakazano nawet wykonywania niektórych gatunków muzyki. Faszystowski reżim upadł po nieudanej próbie obalenia rządu arcybiskupa Makariosa i przyłączenia Cypru do Grecji (1974). Nowy rząd utworzony został przez Konstantinosa Karamanlisa, przywódcę prawicowej partii Nowa Demokracja. W wyniku referendum (1974) Grecja przestała być monarchią i stała się republiką. W roku 1981 została przyjęta do EWG. W 1981 władza przeszła w ręce opozycji - Panhelleńskiego Ruchu Socjalistycznego (PASOK) Andreasa Papandreu. Z krótką przerwą na rzecz rządów prawicy (1990-1993) socjaliści rządzili Grecją do roku 2004. Obecnie partią rządząca jest Nowa Demokracja.